تجربه کاربری UX چیست؟ + مفهوم و عناصر تجربه کاربری

آیا تا به حال هنگام استفاده از یک وب‌سایت یا اپلیکیشن، احساس کرده‌اید که همه چیز به‌سادگی و بدون دردسر پیش می‌رود؟ یا شاید برعکس، ناچار شده‌اید بارها و بارها به دنبال دکمه یا اطلاعاتی بگردید که پیدا کردنش سخت بود و باعث ناراحتی‌تان شد؟ این تفاوت‌ها دقیقاً به موضوعی به نام «تجربه کاربری» یا UX برمی‌گردد. تجربه کاربری یعنی تمام احساسات، واکنش‌ها و تعاملاتی که یک فرد هنگام کار با یک محصول دیجیتال دارد.

هر چقدر این تجربه مثبت‌تر باشد، احتمال اینکه کاربر دوباره به آن محصول بازگردد یا آن را به دیگران معرفی کند، بیشتر خواهد بود. در این مقاله قصد داریم به شکلی ساده و کاربردی به شما نشان دهیم که تجربه کاربری چیست، چرا اهمیت دارد و چگونه می‌توان آن را بهبود بخشید تا دنیای دیجیتال برای همه راحت‌تر و جذاب‌تر شود. با ما همراه باشید.

تجربه کاربری (User experience) چیست؟

تجربه کاربری (User Experience یا به اختصار UX) به مجموعه احساسات، واکنش‌ها و تعاملاتی گفته می‌شود که یک فرد هنگام استفاده از یک محصول، سیستم یا سرویس—مثل یک وب‌سایت، اپلیکیشن یا دستگاه دیجیتال—دریافت می‌کند. این تجربه شامل تمام جنبه‌های کاربرد، کارایی، سهولت استفاده و رضایت کاربر است. به عبارت ساده‌تر، UX یعنی اینکه یک کاربر چقدر راحت و خوشایند می‌تواند هدفش را با یک محصول به‌سرعت و بدون سردرگمی به انجام برساند.

تجربه کاربری خوب باعث می‌شود کاربر احساس کند که محصول پاسخگوی نیازهایش است، به آسانی قابل استفاده است و ارزش وقت گذاشتن دارد. برعکس، یک تجربه ضعیف می‌تواند باعث ناامیدی، سردرگمی و در نهایت کنار گذاشتن محصول شود. در دنیای امروز که رقابت میان محصولات دیجیتال بسیار شدید است، اهمیت طراحی تجربه کاربری بهینه هر روز بیشتر می‌شود، چرا که موفقیت یا شکست یک محصول تا حد زیادی به کیفیت UX آن وابسته است.

مفهوم تجربه‌ی کاربری

فرض کنید برای حمام کردن وارد حمام می شوید، اما هیچ شیر حمامی برای باز کردن آب و خروج آن از دوش وجود نداشته باشد! خروج آب از دوش حمام و به واسطه آن دوش گرفتن شما نیازی است که در آن موقعیت نیاز دارید و برای بدست آوردن آن می بایست شیر آب در اختیار شما قرار گرفته باشد.

یک مثال دیگر: فرض کنید یک چراغ مطالعه برای میز کارتان خریده باشید و وقتی آن را به خانه می آورید، متوجه شوید که کلید قطع و وصل برق ندارد و شما برای خاموش کردن آن (نیاز) مجبور هستید، هر دفعه دو شاخه آن را از پریز بیرون بیاورید. تجربه کاربری یا همان User Experience شناسایی نیازهای مخاطب در موقعیت های مشخص و در نظر گرفتن راه کارها و راه حل هایی برای رفع نیاز ساده، سریع و راحت او.

تجربه کاربری یعنی چه؟

هنوز تجربه‌ی کاربری رو به طور کامل درک نکردید؟ یا نمی دانید Ux چیست؟ پس تجربه کاربری رو به شکل دیگه ای توضیح می دهم.

موبایل 1100 نوکیا رو همه می شناسیم و احتمالاً دوره ای استفاده از آن را تجربه کرده ایم. ساختار آن را یادتان هست؟ دکمه های شماره گیری، صفحه نمایش آن چه شکلی بود؟ موبایل امروز شما چه ساختاری دارد؟ امروز بر اساس نیاز های شما از موبایل تان امکانات و ابزارهای متفاوتی ( چه بسا ساده تر و آسان تر در اختیار دارید)

آیا علم تجربه‌ی کاربری UX فقط برای اپلیکیشن ها می باشد؟

برخلاف عده زیادی از کارشناسان معتقد هستیم، که علم تجربه‌ی کاربری (UX) فقط مربوط به وب سایت و یا اپلیکیشن های موبایل نیست و در تمام لحظاتی که از شما نیازی برطرف می شود، وجود دارد.

در واقع تجربه ی کاربری و علوم مربوط به آن چیزی مربوط به امروز نیست، بلکه در گذشته هم وجود داشته، ولی شاید به عنوان یک علم و تخصص به آن نگاه نمی شد؛ اما فرآیند بهبود تجربه کاربری به صورت آزمون و خطا و ثبت بازخورد کاربرها (مصرف کنندگان) چیزی مرسوم بوده. بهبود و ساماندهی تجربه کاربری UX، یعنی بهتر کردن شیوه ارائه سرویس در جهت ایجاد رضایت بیشتر، حین انجام یک عمل.

نوشابه با تشتک فلزی را با دندان باز کنید چه حسی خواهید داشت؟ اگر به عنوان تولیده کننده نوشیدنی، از مصرف کنندگان خود توقع داشته باشید که تشتک فلزی شیشه نوشیدنی را با دندان باز کنندك، قطعاً غیر منطقی است. پس یا باید ابزاری برای انجام اینکار در اختیار آن ها قرار دهید (در باز کن نوشابه) یا باید آنه ا را از ابزار بی نیاز کنید. (تشتک های آسان باز شو)

عناصر تشکیل دهنده UX

عناصر تشکیل‌دهنده تجربه کاربری (UX) شامل چند بخش کلیدی است که کنار هم باعث می‌شوند کاربر از استفاده یک محصول یا سرویس احساس رضایت و راحتی داشته باشد. این عناصر عبارت‌اند از:

کارایی (Usability)

این بخش به سادگی و راحتی استفاده محصول اشاره دارد. یعنی کاربر بتواند بدون سردرگمی و با کمترین تلاش به هدف خود برسد. طراحی واضح و قابل فهم، دسترسی آسان به امکانات و پاسخ‌دهی سریع از جمله شاخص‌های کارایی است.

کاربردپذیری (Functionality)

محصول باید دقیقا کاری که کاربر نیاز دارد را به درستی انجام دهد. اگر ویژگی‌ها و امکانات مورد انتظار به درستی عمل نکنند یا ناقص باشند، تجربه کاربری منفی خواهد شد.

دسترسی‌پذیری (Accessibility)

طراحی باید به گونه‌ای باشد که همه افراد، حتی کسانی که محدودیت‌های جسمی یا فنی دارند، بتوانند به راحتی از محصول استفاده کنند. این شامل کاربران با مشکلات بینایی، شنوایی یا حرکتی هم می‌شود.

ظاهر و زیبایی‌شناسی (Visual Design)

چیدمان، رنگ‌ها، فونت‌ها و تصاویر به گونه‌ای باید باشند که چشم‌نواز و هماهنگ بوده و به درک بهتر کاربر کمک کنند. ظاهر جذاب باعث می‌شود کاربر تمایل بیشتری به استفاده از محصول داشته باشد.

ساختار اطلاعات (Information Architecture)

اطلاعات و محتوا باید به شکلی منظم و منطقی دسته‌بندی شوند تا کاربر به راحتی بتواند آنچه نیاز دارد را پیدا کند.

تعامل‌پذیری (Interaction Design)

نحوه ارتباط کاربر با محصول، شامل دکمه‌ها، فرم‌ها، منوها و بازخوردهای سیستم باید روان و طبیعی باشد تا تجربه‌ای دلپذیر ایجاد کند.

محتوا (Content)

متن‌ها، پیام‌ها و اطلاعاتی که به کاربر داده می‌شود باید واضح، مختصر و مرتبط باشد تا کمک کند کاربر تصمیم درست بگیرد یا کار خود را به آسانی انجام دهد.

مراحل طراحی تجربه کاربری

مراحل طراحی تجربه کاربری (UX) به شکلی نظام‌مند و هدفمند انجام می‌شود تا محصول نهایی، نیازهای کاربران را به بهترین شکل برآورده کند. این مراحل معمولاً شامل گام‌های زیر هستند:

1. تحقیق و شناخت کاربران (User Research)

در این مرحله، با استفاده از روش‌هایی مانند مصاحبه، نظرسنجی و تحلیل رفتار کاربران، نیازها، مشکلات و انتظارات مخاطبان هدف شناسایی می‌شود. شناخت دقیق کاربران، پایه و اساس طراحی موفق است.

2. تعریف مسئله و هدف (Define)

بر اساس داده‌های به‌دست آمده، مسئله اصلی که باید حل شود و اهداف طراحی مشخص می‌شوند. این مرحله به تعیین محدوده و جهت‌گیری پروژه کمک می‌کند.

3. ایده‌پردازی و خلاقیت (Ideation)

در این مرحله، تیم طراحی به تولید ایده‌های مختلف می‌پردازد تا بهترین راه‌حل‌ها برای مشکلات کاربران پیدا شود. این کار معمولاً شامل جلسات طوفان فکری و طراحی اولیه است.

4. طراحی نمونه اولیه (Prototyping)

ایده‌های منتخب به شکل نمونه‌های اولیه (Wireframe یا Mockup) طراحی می‌شوند. این نمونه‌ها نمایی کلی از محصول را نشان می‌دهند و امکان آزمایش اولیه و دریافت بازخورد را فراهم می‌کنند.

5. آزمایش و ارزیابی (Testing)

نمونه اولیه با کاربران واقعی تست می‌شود تا مشکلات، نقاط قوت و ضعف آن مشخص گردد. بازخورد کاربران در این مرحله بسیار مهم است و باعث اصلاح و بهبود طراحی می‌شود.

6. پیاده‌سازی (Implementation)

پس از تایید نمونه نهایی، طراحی به تیم توسعه داده می‌شود تا محصول واقعی ساخته و عرضه شود.

7. نظارت و بهبود مستمر (Monitoring & Iteration)

تجربه کاربری پس از عرضه نیز بررسی و پایش می‌شود. با جمع‌آوری بازخورد کاربران و تحلیل داده‌های استفاده، محصول به صورت مستمر بهبود پیدا می‌کند.

مقایسه تجربه کاربری و رابط کاربری

تجربه کاربری (UX) و رابط کاربری (UI) دو مفهوم مرتبط اما متفاوت هستند که اغلب با هم اشتباه گرفته می‌شوند. رابط کاربری به جنبه‌های بصری و فنی تعامل کاربر با محصول اشاره دارد، مانند طراحی دکمه‌ها، رنگ‌ها، فونت‌ها و چیدمان صفحه، یعنی آنچه کاربر می‌بیند و با آن تعامل می‌کند. اما تجربه کاربری گسترده‌تر است و شامل تمام احساسات و برداشت‌های کاربر هنگام استفاده از محصول می‌شود، از سهولت استفاده و کارایی گرفته تا رضایت کلی و کیفیت تعامل. به عبارتی، UI بخشی از UX است؛ رابط کاربری خوب می‌تواند تجربه کاربری را بهبود دهد، اما تنها ظاهر زیبا کافی نیست و بدون توجه به نیازها و راحتی کاربر، تجربه کاربری مطلوب شکل نمی‌گیرد.

ویژگی های تجربه کاربری

تجربه ی کاربری یعنی پیش بینی نیاز مخاطب در یک فرآیند و پیدا کردن راه حل مناسب در جهت آن به شکلی که:

• ساده باشد، تا نیاز به اطلاعات خاصی برای انجام نداشته باشد.
• قابل فهم باشد، تا مخاطب حین انجام گیج نشود.
• سریع باشد، تا خسته کننده نباشد و در زمان صرفه جویی کند.
• لذت بخش باشد، تا بتواند در ذهن تاثیر مثبت بگذارد.

مزایای تجربه‌ ی کاربری در اسمارت کاتالوگ

اسمارت کاتالوگ به عنوان جدیدترین و استانداردترین نسل از کاتالوگ های دیجیتالی به خاطر تعاملاتی که با مخاطب دارد، می بایست از تجربه کاربری مناسب برخوردار باشد، تا علاوه بر جذابیت های بصری کاربری مناسب و قابل فهمی، برای مخاطب داشته باشد.

یک تجربه ی کاربری نامناسب یعنی غیر قابل دسترس بودن، یعنی نامفهوم بودن، یعنی گیج کننده بودن و در نهایت عدم رضایت کاربر یا مصرف کننده یا مخاطب. تجربه کاربری نامناسب مثل یک کمد است، بدون اینکه دستگیره‌ای برای باز کردن درب ها داشته باشد.

علت اهمیت تجربه کاربری برای تخصص ها چیست؟

امیدوارم تا الان متوجه مفهوم تجربه ی کاربری شده باشید، اما چرا تجربه‌ی کاربری جزو پر اهمیت ترین تخصص هاست؟ تجربه کاربری می تواند سهم بزرگی در موفقیت و یا عدم موفقیت آن چیزی که در ذهن دارید ایفا کند. امروزِ اینکه یک موبایل چه ابعادی داشته باشد و چه وزنی داشته باشد، جزو همان تاثیراتی است که می تواند بخشی از یک تجربه کاربری باشد. الزاماً سبک بودن، مهم نیست گاهی برای رسیدن به آن تجربه کاربری می بایست سنگین بود.

الزاماً سادگی، نشانه موفقیت نیست. گاهی باید در عین سادگی به گونه ای با کاربر یا مصرف کننده ارتباط برقرار کرد، تا متوجه ریشه ها و قدمت شما شود و از آن احساس اطمینان بدست بیاورد.

می توان با تجربه کاربری احساس تکنولوژی را در یک محصول چند برابر کرد، بی آنکه سادگی را فدا کرد. برای همین اگر یک طراح کاربری حرفه‌ای در اختیار دارید، به نظر او اهمیت دهید و در مورد جزئیات از او بیشتر اطلاعات بدست آورید، تا بتوانید در جریان ایده ها و اهداف او قرار بگیرید و فراموش نکنید که یک تجربه کاربری ناکارآمد بزرگترین خطر برای یک سرویس یا محصول می‌باشد.

تجربه ی کاربری مناست، که قطعاً متوجه اهمیت آن شده اید، باعث شده تیم فنی ما در جهت ارائه بهترین تجربه به مخاطبان شما، هیچ چیز کوچکی را بی اهمیت ندانند و با به روز رسانی عمق نگاه به واژه تجربه کاربری لایه های جدید از نکته بینی را تجربه کنند.

اسمارت کاتالوگ نیز به عنوان یک کاتالوگ الکترونیکی تعامل گرا، از این اصل جدا نیست و علاوه بر استاندارترین تجربه کاربری از مزیت های بهترین واسط کاربری استفاده می کند. اگر دوست دارید در مورد تعریف واسط کاربری با هم صحبت کنیم پیشنهاد می کنیم مقاله واسط کاربری UI چیست؟ را بخوانید.